Met het overlijden van Volie Schermer-De Jong is er geen vrouw meer over die in de Tweede Wereldoorlog bij de Friese knokploeg zat.
Mevrouw Schermer-De Jong komt uit Sneek en is honderd jaar oud geworden. Ze overleed deze week. Dat meldt Hessel de Walle, die een boek schrijft over vrouwen in het Friese verzet.
Ze was zo sterk als een dijk, zegt hij. “Toen ze 16 jaar oud was, schaatste ze de Friese Merentocht. Dat zegt wel iets over haar kracht.”
De controlekaart uit 1940 van de Friese Merentocht van Volie de Jong© Kolleksje Hessel de Walle
Ze was 19 jaar oud toen ze actief werd in het verzet. Op de fiets zou ze iedere dag tientallen kilometers fietsen om illegale post af te leveren.
“De brieven zaten in giro-enveloppen”, zei ze ruim tien jaar geleden tegen het Sneeker Nieuwsblad. “Die maak je niet open.”
Schietspul
Vaak wist ze niet wat ze in de fietstas had, maar één keer wist ze het wel. Ze nam een doosje met ‘schietspullen’ mee. “Dat spul rammelde verschrikkelijk.” Ze kwam een Duitse wachter tegen. “Ik heb hem lief aangekeken, en mocht doorfietsen.”
Duitsers hadden in die tijd geen hoge pet op van vrouwen, zegt De Walle. “Die geloofden niet dat ze tot zulk verzet in staat waren.” Dat is precies de reden dat ze het koerierswerk deden.
“Een vrouw kreeg vaak niet meer dan een schop onder haar kont, als ze al gepakt werd. Vooral als ze jong en mooi was. Dan wil je ze niet oppakken, dan wil je er een afspraakje mee.”
“Ik geloofde er niet veel van”
Toen hij aan het onderzoek voor zijn boek begon, wist De Walle zelf ook niet dat de rol van vrouwen in het Friese verzet zo groot was. “Ik kan het wel eerlijk zeggen: ik geloofde er niet veel van.”
Intussen heeft hij 32 verzetsvrouwen beschreven. “Dan blijkt de rol van de vrouwen bijna even groot te zijn als die van de mannen.”
Volie de Jong (zittend, tweede van rechts) tussen andere leden van de Sneker knokploeg© Kolleksje Hessel de Walle
Bij het verzet waren strenge regels, zegt De Walle. “Eén keer maakte ze een omweg, ze wilde de groeten doen aan een vriend van één van de andere koeriersters. Toen ze terugkwam in Sneek, stond Piet Oberman haar op te wachten.”
Oberman was een belangrijke man in het Friese verzet. Hij had onder andere de leiding over de zogenoemde ‘overval’ op de Blokhuispoort. Meer dan 50 verzetsstrijders werden bevrijd uit de Leeuwarder gevangenis, zonder dat daar een schot bij werd gelost. Het is een van de spectaculairste ontsnappingen uit de geschiedenis van Nederland.
Piet Oberman (in het midden, met hoed) tussen andere overvallers van de Blokhuispoort© Unbekende Fotograaf (1945), fia Wikimedia Commons (cc)
“Oberman sprak haar bestraffend toe, ze moest zich aan de regels houden. Terwijl ze dacht dat ze iets goeds had gedaan, voor een vriendin. Maar als verzetsvrouw mocht ze niet opvallen.”
“Ik was nooit bang”, zei mevrouw Schermer-De Jong in 2013. Haar moeder was wel ongerust als ze weer eens na de spertijd thuiskwam, maar zelf zag ze het gevaar niet.
“Ik sliep ook altijd heerlijk. Maar wat wil je ook, als je de hele dag op de fiets zit.”
Na de oorlog werd dat anders. Toen kwamen de spanningen naar boven. “Ik had dat zelf nog niet door hoor, maar de dokter zei: ‘meisje, meisje, wat ben je zenuwachtig’. Ik had er geen idee van, ik voelde me zo rustig als wat.”
Herinneringen
Na de bevrijding ging Volie naar Amsterdam, waar ze als verpleegster aan het werk ging. Een paar jaar later keerde ze terug naar Sneek, waar ze haar jeugdliefde weer ontmoette. Jaap Schermer, uit de Noorderhoek. In 1950 trouwden ze.
Ze gingen in het Westen wonen, maar na zijn pensioen gingen ze terug naar Oppenhuizen. Als ze daar met een van de kinderen door de omgeving toerde, kwamen de herinneringen weer naar boven.
En in mei werd ze altijd onrustig. “Ik denk dan aan iedereen die gesneuveld is.”
Toch zou ze het zo weer hebben gedaan, zei ze tegen de Leeuwarder Courant, toen ze 98 jaar oud was. “Het moest gebeuren.”
De citaten die van Volie Schermer-De Jong in dit artikel staan, komen uit het Sneeker Nieuwsblad (2013) en de Leeuwarder Courant (2022 ). Het boek dat Hessel de Walle schrijft over de Friese verzetsvrouwen ligt in april in de winkels.